Johanna Maria Magdalena Oland.

Of te wel: Het destijds decadente leven te Batavia aan het end van de VOC tijden en onder het Engels Bestuur (Raffles 1811-1816).

Bronnen: www.mocavo.com De Nederandsche Leeuw, www.kb.nl artikel van V.I. van de Wall uit 1922, en diverse andere artikelen her en der op het net.

Wie Johanna Maria Magdalena Oland ook geweest moge zijn, ook zij was het product van een beleid van de VOC en haar levenseinde was treurig, na een zo florissant, decadent en weldadig leven.

Daarom voor haar als eerbetoon en tevens voor alle andere dames van destijds (we praten hier over de jaren eind 1790 en begin 1800), die slechts een "product" waren van de regels van de VOC. Want per slot van rekening waren het toch Indo's. ;-)

Zin om op de achtergrond te luisteren naar "I am tired of this dirty old city"? Klik hier.

In 1770 wordt Pieter Oland vermeld als essayeur en weesmeester te Padang (vlgs naamboekje Indische Regering 1778). Hoe lang hij daar zat weet ik niet, maar op een gegeven moment was hij te Batavia aanwezig, voorzien van een "Inlandse" schone uit Sumatra, waar hij te Padang al een verbintenis mee had en uit deze verbintenis werd geboren in 1760 te Padang Johanna Maria Magdalena Oland. De "inlandse" schone kan afkomstig zijn geweest uit andere streken dan Sumatra en daar verzeild geraakt zijn als slavin. Is een mogelijkheid; is geen stelling !!!

Johanna huwde op 22 aug 1779 te Batavia met Wouter Hendrik van IJsseldijk (in de rang van Onderkoopman, * Utrecht 31-12-1755 en overleden 12 mei 1817 te Surakarta). Wouter had zich als een "selfmade" man ontpopt in dienst van de VOC en men was toch wel aardig tevreden over hem, gelet op de leuke posities die hij bekleedde. Op een gegeven moment werd hij zelfs Directeur Generaal, de op één na hoogste rang. (Gouverneur Generaal was de hoogste). Daendels zelve was het die hem die positie in een officieel schrijven misgunde wegens een gebrek aan financieel inzicht. Ik zou haast denken, dat er tussen die twee zich wat heeft afgespeeld, want het was diezelfde Daendels die voorheen juist het pad van  IJsseldijk vereffende en hem vele male voordroeg voor een promotie naar een hogere rang.

Meer vinden? Google er maar lustig op los. Genoeg te vinden over Wouter.

Het echtpaar IJsseldijk-Oland kreeg in totaal 10 kinderen, 8 zonen en 2 dochters.

1. Johanna Henriette Catharina van IJsseldijk (*7-2-1784 te Surabaya en + 10-5-1854 Leiden.). Zij huwde op 7-4-1807 te Amsterdam met Johan Calkoen. Na de dood van haar echtgenoot huwde zij ten tweede male te Amsterdam op 26 juni 1823 met Prof. Caspar George Carl Reinwardt, hoogleraar Leidse Universiteit.
2. De andere dochter huwde met Simon Godfried Budach, zoon van gouverneur Godfried Budach en Rose Margaretha Burggraaff.
3. De zonen brachten het in het algemeen niet ver in het maatschappelijk leven, alhoewel zij hun opvoeding in Europa hadden genoten. Enkelen brachten het slechts tot klerk of commies en 2 werden zelfs onder curatele gesteld (na de dood van hun vader.)
4. Johanes Henricus van IJsseldijk(+1832) - als één van de twee zonen die het juist wel ver schopten in de wereld - werd Resident van Probolinggo, Besuki en Panarukan. Ommegaand Regter Padang. Hij was gehuwd met 1) Cornelia van Teylingen (dochter van de Resident van Tegal) en later 2) Carolina Baronesse Chassé.
5. Arnold Franco *9 maart 1801 en + 21 aug 1831 Batavia - de tweede zoon die het ook ver schopte - werd secretaris van het college van Boedelmeesteren + 1ste Commies en huwde Jnkvr. Maria Elisabeth Goldman * 2 dec 1805 Batavia en +15 april 1876 Bekasi. (Huwelijk 28 okt 1827 te Batavia. Haar moeder was Wilhelmina Dorothea Coert.) Na het overlijden van Arnold Franco  huwde zij met Nicolaas Wilhelmus Coert waar uit dit huwelijk 4 kinderen kwamen. (Bron:  Jhr.Johan Christiaan Goldman)

Foto onder: Een beeld van Batavia uit omstreeks die dagen. Het kasteel van Batavia Kali Besar West en de vismarkt. Tropenmuseum.

Tijdens het bewind van Dendels (1808-1811) en tijdens het Engels tussenbewind op Java 1811-1816 was Johanna Maria Magdalena IJsseldijk een der meest gevierde dames uit de High Society van Batavia.

Van de Wall beschrijft haar als volgt:

Zij had een flink gezet figuur, een schromelijk verwaarloosde opvoeding genoten, lang zwart haar dat volop ingesmeerd was met klapperolie, waardoor het haar glansde; zij kauwde sirih en had derhalve vuurrode lippen en zwartgemaakte tanden. Het haar droeg zij in een konde (wrong) die bekleed was met de bloemen van de kemoening en melati en die bedwelmende geuren verspreidden. De sirih pruim schoof zij van de linker- naar de rechterwang toe en omgekeerd. Op haar omvangrijke boezem droeg zij grote sieraden, evenals aan haar polsen en in haar oren was zij ook volop voorzien van zware gouden sieraden. Zij was vergezeld van 4 "slavinnen" die haar sirih gerei en kwispedoors droegen. Haar kleding was een lange kabaya en sarong en zij droeg chinese muiltjes.

Enkele beelden van dames uit die tijden. Met de draagster van het sirih gerei en de tukang payung.(Beelden dbnl.org)

Hieronder een schilderij van Jan Brandes (Rijksmuseum): Een Hollands huwelijksfeest te Batavia 1785.

Ter ere van de verjaardag van Koning George de III van Engeland werd op het diner des avonds getoost op haar en haar echtgenoot IJsseldijk, hetgeen duidde op haar belangrijke positie in de jetset van die dagen. (Java Government Gazette 12 juni 1813.)

Ter gelegenheid van de verjaardag van Koningin Charlotte van Engeland op 18 jan 1813 werd een souper gegeven voor 400 couverts. Hiervoor waren benodigd: 

1. 2000 eieren,
2. 36 eenden,
3. 120 kippen,
4. 660 flessen bier,
5. 396 flessen Madera,
6. 24 kapoenen,
7. 72 flessen port,
8. 400 broden,
9. 2 schapen, 
10. 1 koe,
11. 1 vat zoutvlees.

Hier zakt mijn broek van af. Geef mij maar nasi goreng, met een gebakken ei. Wat sambel en wat krupuk en het bier zit er al bij. 2000 eieren voor 400 couverts... Sambel goreng telur: 5 eieren de man. En de arme slaven en slavinnen kregen de aangebakken rijst....Kerak genaamd. De kippenboer heeft wellicht een jaar moeten wachten op zijn geld en de arme boer zoekt zich nog steeds wezenloos naar zijn koe en 2 schapen....Geen wonder dat het zooitje failliet is gegaan.

Quote van de Wall: De dames uit der hoge Ambtenaarswereld kenmerkten zich door een alles overheersend gebrek aan wellevendheid, voortspruitende uit een ergelijk verwaarloosde educatie. Een tijdgenoot noemde de echtgenoten van de dames: Fielten, zwendelaars, bankroetiers en dobbelaars.

De Hollandse dames (aldaar of in Nederland geboren) brachten de dag door met feestvieren, dobbelen, roken, roddelen en sirih kauwen en zich bij tijd en wijle verpozen met andere "ontoelaatbare" handelingen. Letterlijke quote: Een Hollandse dame die zich geen sirih gerei liet dragen door haar slavinnen, had geen beschaving genoten. De eenvoudigste omgangsvormen werden verwaarloosd: men at bijvoorbeeld met de vingers en het liefst op de grond gezeten. Slechts bij officiële diners zaten zij aan tafel in een ongemakkelijke houding en onwennig met het gebruik van tafelbestek. De taal waar de dames zich mee onderhielden was grotendeels Maleis voorzien van enkele woorden Nederlands en Engels.

De dames Couperus geboren Johanna Koek, Engelhard geboren Senn van Basel (stiefdochter van Alting) en Servatius waren elkanders vriendinnen en door hun machtige relaties hadden zij het aardig voor het zeggen, met de nadruk dat Johanna Oland de machtigste was.

Ouvrijn Maurits Rudolph Verhuell (later Directeur en Commandant van de Marine) maakte in het begin van zijn carriere (kersvers uit Holland en nog blue blozend) zijn opwachting bij Johanna Oland thuis. Zij ontving hem met losse haren, gezeten op een mat in de achtergallerij en de groenten uit haar tuin schoonmakend en bij tijd en wijle een straal sirih sap in een kwispedoor mikkend. Die arme Verhuell had in zijn latere carriere steeds last gehad van het visioen van zijn opwachting bij Johanna Oland thuis en raakte geheel op drift elke keer hij een kwispedoor zag... "Aanvalluh" riep hij dan met getrokken sabel als een dolle stier op de kwispedoor rennend.

Het huwelijksleven was Johanna goed gezind en het gezin bewoonde een groot herenhuis te Rijswijk Batavia. In dit huis vestigde zich later een afdeling van de herenmodezaak/kleermaker Savelkoul. Ter gelegenheid van hun 36 jarig huwelijk gaven zij een galabal waarbij Raffles en de hoogste legerbaas aanwezig waren.

Nadat Indië weer in Nederlandse handen kwam in 1816 keerde het geluk zich tegen de familie IJsseldijk en Wouter Hendrik IJsseldijk werd in 1817 benoemd tot Resident van Surakarta, alwaar hij vrij spoedig na aankomst stierf (12 mei 1817). Zijn landerijen te Tanjong Priok, Weltevreden en het grote huis te Rijswijk werden vekocht op 25 en 26 juni 1817.  Na zijn dood werd IJsseldijk beschuldigd van malversaties in de boekhouding van de Weeskamer waar hij President van was, doch het werd nooit bewezen.

Onderstaande advertentie werd geplaatst door de oudste dochter Johanna Henriette Catharina, toen reeds weduwe van Calkoen.

Johanna trok zich terug als weduwe en zij overleefde al haar 8 zonen en 22 jaren na de dood van haar man stierf zij eenzaam op 6 okt 1839. Haar bedienden (Lees: slaven/slavinnen) hadden haar begrafenis verzorgd. Zelfs haar buren wisten niet exact wie zij was en slechts een advertentie van de Weeskamer getuigde van haar overlijden, waarin debiteuren en crediteuren opgeroepen werden tot melding bij de Weeskamer binnen 6 weken.....

En zo kwam een einde aan het leven van Johanna Maria Magdalena IJsseldijk geboren Oland, dochter van een VOC dienaar en een slavin, moeder van 10 kinderen, in haar topjaren behorend tot de machtigste vrouwen van het decadente Batavia en uiteindelijk in eenzaamheid haar ogen voor eeuwig sloot om zich te melden bij haar Here en Schepper.

Zij was een Indo. Zonder haar had Wouter Hendrik IJsseldijk geen nazaten gehad. Zonder haar was dit verhaal niet geschreven.

Extra info toegevoegd verkregen van Boeroeng webmaster I4E op 23/24 okt 2014

"Nazaten van Johanna Oland zijn broer en zus Joop en Ruth Avé. .....Joop, voormalig minister in Indonesië: http://indisch4ever.nu/2014/02/08/i-m-joop-ave/

Ruth Ave is gehuwd met Rene Creutzburg die in Amerika het blad Indo verzorgt......(Zie onder dit aanvullend stukje.)    ..... In mijn notities heb ik staan dat haar vader Pieter zoon was van Arend  Oland en Christina van Padang."

Extra info uit eigen bron van en wat betreft Rene Creuzburg:

"Heb genoten van je verhaal over de Cannalaan en omgeving omdat ik zelf tijdens de Japanse bezetting eerst in de Melatiweg en daarna in de Legoendistraat heb gewoond. Op dit laatste adres terug gekeerd na de Bersiap tijd en daar gebleven tot eind 1951 i.v.m. overplaatsing naar Jakarta.
Heb ook samen met Oom Tom Crawford (hoek Pandanweg-Cannalaan) in het Bersiapkamp te Djombang, Oost Java gezeten.
Hartelijk dank voor al die door jou opgewekte herinneringen !!

Een stukje muziek van Ruth beluisteren? (Ooit gekregen van een andere Amerindo Doppert.)  ...Even stilstaan bij die oude tijden en...bij de stem van een nazate van Johanna Oland. .....  Klik dan hier.