Contractarbeid te Suriname.
Ter memorie aan hen allen, want hun bloed is voor een deel ook het mijne.
Waarom er contractarbeiders te Suriname waren is ons aller welbekend. Althans zeer zeker bij diegenen die een klein beetje de historie van de koloniale landen en de gekoloniseerde gebieden in het koppie hebben zitten.
En mocht de kennis ontberen bij de passant op deze pagina, dan heb ik voor deze passerenden een goed advies: maak een paar uurtjes vrij en verdiep je er maar in. Bibliotheek en Google (de laatste tijden zeer zeker) zijn goede middelen om de hersenpan te vullen met kennis erover.... Maar verwonder je niet over datgene wat ineens uit de doeken komt, want dat was gebruikelijk in die zogenaamde goede oude tijden.... Hetgeen niet automatisch impliceert, dat die gebruiken juist en goed waren, ongeacht of men het met een hedendaagse blik beziet of niet.
Contractarbeid....tja, een mooi woord - volgens mijn bescheiden mening - voor "voortzetting van slavernij" , maar dan "gewettigd" (en zogenaamd soms beloond met uitgestelde betalingen) door stukjes papier, opgesteld in een taal, die de contractarbeider heel vaak niet machtig was, ondertekend werd door de ongeletterde contractarbeider/-ster ( d.m.v. duimafdruk) en overgeleverd werd aan de willekeur van de contractverstrekker of via zijn ronselaar.
Tja, de koloniën hadden goedkope arbeidskrachten nodig en de slavernij was in 1863 afgeschaft (zegt men... doordenkertje. Is dit zo???); de zware arbeid bleef echter wel wachten of die slavernij afgeschaft was of niet.
Dus kwam men op het "genieuze" idee om dan maar krachten te ronselen waarbij de ronselaar een lucratief aanbod voor de snuffert van de arme domme werkkracht hield, voorzien van mooie loze beloftes en financiëel gewin. Nou, geloof me of niet, maar het overgrote financiëel gewin verdween natuurlijk in de pockets van de plantage eigenaar, dan kreeg de ronselaar natuurlijk ook zijn "premie" ronselgeld en uiteraard verdienden de transportmaatschappijen en aanverwante bedrijven ook hun aandeel, als die ongeletterden vanuit verre oorden gehaald moesten worden en gebracht naar de in de zon blakerende plantages om aldaar bloed zweet en tranen te overleggen in ruil voor het "lucratieve" contract... Althans in héél véél gevallen en uitzonderingen bevestigen de regel nog steeds.
En waar lagen die verre oorden dan wel? China !!!! India !!!! En uiteraard Java. En daar gingen de geronselden dan, verblind door de loze beloftes van de ronselaars en noodgedwongen wegens erbarmelijke arme omstandigheden in hun desa, zo direct in de ruimen van de schepen richting de plantages. En ga er maar niet van uit, dat de gecontracteerden een luxe verblijf op de schepen werden toegewezen. En al helemaal niet, toen zij op de plantages werden neergeplonkt. Veelal was kommer, kwel en slaag hun aandeel...Jaja, op papier was de slavernij afgeschaft maar praktijksgewijs ....enfin vul zelf maar in.
Om een beetje meer te weten over de plantages en hun eigenaren en aanverwanten, gelieve men de site van Kenneth Donk te bezoeken. U kunt HIER klikken.
Hieronder een paar voorbeelden van geronselden, van elk land eentje. Bron: kaarten GaHetN.nl
Voorbeeld India:
Mevr. Laroo, 20 jaar oud en reeds kinderen (getrouwd???) op het schip Ailsa II vanuit Calcutta op 11 sept 1880 en gearriveerd te Paramaribo twee-en-halve maand later op 26 nov 1880 om op de plantage van C.D. Brakke te werken.
En die arme mevr. Laroo had het niet naar de zin. Waarschijnlijk te zware arbeid, te weining voedsel, te slechte accomodatie en over emolumenten praten we al helemaal niet. En misschien ook nog hand- en spandiensten voor meneer de plantengroeier, waar mevr. Laroo geen zin in had....
Mevr. Laroo liep weg en verbrak haar contract, dat tot 26 nov 1885 bepaald was en mevr. Laroo deed nog een ander stout ding (waarschijnlijk in verband staand met een poging tot terugkeer naar huis in India) en werd op 6 aug 1884 veroordeeld tot 6 maanden straf en gedwongen tewerkstelling en een voor die tijden reeds fikse boete van SF 100 totaal. (Surinaamse Florijnen). Dan mag ze eindelijk op 20 maart 1887 weer richting Calcutta. (Haar contractuele werktijd tot 26 nov 1885 moest ze nog uitdienen en contract is contract toch, nietwaar. Of je nu als beest behandeld wordt of niet.)
Contractnummer I/572
Achternaam Laroo
Voornamen Khodabux
Geslacht vrouw
Godsdienst of kaste Mahomedaan
Leeftijd 20
Huidskleur donkerbruin
Lengte 1,558
Herkenningsteken pokdalig
Geboren Brits Indie
District Goorgaon
Politiepost Noh
Dorp Akiah
Beroep veld of fabriekarbeid
Kinderen ja
Scheepsnaam Engels schip "Ailsa II"
Monsternummer 317
Wervingsinstantie het koloniaal gouvernement
Afreisplaats Calcutta
Afreisdatum 11-9-1880
Aankomstplaats Paramaribo
Aankomstdatum 26-11-1880
Planter C.D.Brakke 99
Plantage Pl. Visferszorg ( Ben.Commewijne).
Begindatum contract 26-11-1880
Einddatum contract 26-11-1885
Verzetsactiviteiten Zie memo.
Memo-veld Zie Contr. dd. 4-9-1880 te Calcutta gesloten.
Bij vonnis v/h H.v.J dd. 6-8-1884 ter zake van: 1. het als arbeider die bij overeenkomst zijne diensten verbonden heeft, verlaten v/d kolonie; 2. het begaan van valsheid in een onderhands geschrift door het namaken van een handtekening; 3. het des bewust gebruik maken van het valse geschrift,
veroordeeld tot 6 maanden gev. straf met gedw. tewerkst. en in twee
geldboete van elk sf.50,- elk.
Op 20-3-1887 per John Davie naar Calcutta vertrokken
Voorbeeld China:
Over meneer Die-Sion is niet veel bizonders te vertellen. Alleen dat hij bijna 3 1/2 maand op het schip heeft zitten kniezen, alvorens voet aan wal te mogen zetten in Paramaribo. Een contract voor 900 taken. What the hell wordt daarmee bedoeld? Dacht men nu echt, dat ie maar 900 taken moest doen?
Achternaam Die-Sion
Aankomstjaar 1866
Geboorteland China
Geslacht man
Leeftijd jaren 28
Leeftijd maanden 0
Godsdienst onbekend
Plaats van herkomst Maihon
Schip Golden Horn
Monsternummer 437
Datum afreis 30-3-1866
Afreisplaats Hongkong
Voor wie Abendanon, S.
Datum aankomst 9-7-1866
Aankomstplaats Paramaribo
Contractcode C1050
Begin contract 9-7-1866
Einde contract 8-7-1871
Hercontracten Hercontract van 9-7-1871 tot 8-7-1874 voor 900 taken, zie contract dd. 29 jan. 1874 te Nickerie gesloten.
Plantage Waterloo
Planter (werkgever) Kirke, E.R.
Vrije arbeider 594D
District Nickerie
Info voorw, v/d ovk . Zie contr. no 3
ontsl. zie ag. 1871
overgeschreven I/h reg. van Vrije arbeiders onder no 594D
Voorbeeld Java:
Nou, op Java kon men er wel wat van. Uiteraard bedoel ik het dus niet positief voor de contractanten, maar verwijs ik naar het financiële gedeelte dat positief was voor de plantengroeier.
Op de datum juni 1901 - haar afreis vanuit Indië - had mevrouw Salimah geboren uit de heer Sodrono, de leeftijd van 22 jaar en zij zal dan hoogstwaarschijnlijk geboren zijn in circa 1879. Zij sterft in 1937 op 58-jarige leeftijd te Suriname gebied Waterland. Zij ontving haar premie pas in 1923, toen zij de leeftijd had van 44 jaar. Één van haar kinderen heette Mozes Salaloom.(Mozes Salomon???? Verkeerd neergeschreven door de dames heren archievarissen???) Onnodig te vermelden waarom deze zoon een Nederlands-achtige naam droeg. Zij was werkzaam voor een Engelse plantagehouder genaamd Kirke. In de KB vond ik, dat de plantage in naam van Kirke door een gemachtigde werd voortgezet, na diens overlijden.
Naam Bok Salimah
Vadersnaam Sodrono
Familiegegevens 1.Mintro m. geb. 10/7/04 op pl. Hazard/ag'04 no. 1496,overl op 18/2/12/ag no.620/0)
2.Robi j. geb. 1/5/06 " " " /ag'06 no. 1356
3.Mozes Salaloom j. geb. 5/5/08 op de kinderweg
4.Pintah j. geb. 13/5/08,overl. 24/2//09 op Waterloo/ag'09 no.1389
--Rosbi z/v Bok Salamah 764/DD heeft op 24/2/51 gekozen de geslachtsnaam Parto en de voornaam Rosbie Djalie en voor de kinderen zie reg. n.v. 27/10/49 no. 2638
--Rosbi heeft een contract gesloten met pl.Mon Tresor voor 2 1/2 jr. van 15/12/25--15/6/27 en met krachtens art. 28 der pol.strafverordening G.B. 1915 no. 77 idem voor 1 jr. van 28/7/28--28/7/29.contract verbroken met onderlinge goedvinding van patijen op 16/2/29
--Rosbi z/v 764/DD en Sarmi d/v 447/DD hebben op 27/10/49 I/h distr. Sur. erkend de kinderen:
1.Ponimin geb. 11/8/30
2.Sarimin geb. 28/1/36
3.Wagijem geb. 24/5/37
4.Limin geb. 28/3/39
5.Paijnem Marie geb. 29/6/40
6.Kliwon geb. 18/4/43
Geboorteland Nederlands Indie
Geslacht vrouw
Leeftijd jaren 22
Lengte 143,4
Herkenningsteken moedervl. linker schouder
Godsdienst moslim
Afreisplaats Java
Datum afreis 15-6-1901
Schip Lawoe en Prins Frederik Hendrik
Monsternummer 154
Aankomstplaats Paramaribo
In dienst van Kirke, E.R.
Voor wie koloniaal gouvernement
Contractcode DD764
Datum begin contract 18-8-1901
Datum einde contract 18-8-1906
Datum cvo 7-8-1916
Datum premie ontvangst 16-8-1923
Gewest Semarang
Afdeling Kendal
District Kaliwoengoe
Desa / dorp Kradjankoelon
Plantage Waterloo
Datum overlijden 5-6-1937
Schip terugkeer onbekend
Hercontracten 10/8/11--10/8/16 gerec. voor 5 jr./ag'11 no. 1645/0)
24/6/18--24/6/23 " " "
15/5/25--15/5/30 " " "
Opmerkingen C.V.O. no. 319 afg.
Als vrije arbeider van pl. Waterloo op pl. Voorburg tewerkgesteld
Premie ontvangen uit het Im.fonds zie akte van DC van Nick.besch. dd.27/7/23 no. 5650
Pr.fonds DC Nick. 21/7/23
Overl. op pl.Waterland
Ter memorie en ere aan mevr. Ngatirah; zij was één der velen.
Naar aanleiding van een bezoek aan mijn site door een nazaat van één der contract-arbeidsters, volgt hieronder een iets meer gedetailleerd stukje over een contractarbeidster.
Mevrouw Ngatirah's nazaten en familieleden leven in Suriname en sommigen hebben meerdere keren het land van hun roots (Indonesia/Java) al bezocht en anderen zijn het in de nabije toekomst van plan. Om wille van de wet op de Privacy vermeld ik geen namen van de nazaten.
Na het uitdienen van hun contracten, heeft de familie (Zoon Sakimin) zich in het levensonderhoud voorzien van de opbrengsten van een stukje landbouwgrond. (District COMMEWIJNE - Rijst sawah en een ladang met droge gewassen.) Zoon Sakimin is op jonge leeftijd gestorven en liet een vrouw en 7 dochters na, die allen een goede opleiding hadden genoten, waar hun moeder zich voor heeft ingespannen.
Naam Ngatirah
Naamsgegevens Ngatirah d/v DD 553 en DD 545 heeft op 10/9/1954 gekozen de geslachtsnaam Modrono en de voorn Ngatirah,voor het kind zie reg Nv
Familiegegevens voor aankomst dochter van DD 545
Familiegegevens Ngatirah is op 4/2/1954 gehuwd met LL 468 Nanidjan folio 17 distr Sur.
Kind:
Sakimin (J) geb 13/4/1916 Javaweg ag 16 no 892 GB 1954 no 117
Sakimin heeft op 10/9/1954 gekozen de geslachtsnaam Modrono en de voornaam Sakimin voor de kinderen zie reg NV.
Geboorteland Nederlands Indie
Geslacht vrouw
Leeftijd jaren 1
Leeftijd maanden 9
Godsdienst moslim
Afreisplaats Java
Datum afreis 15-6-1901
Schip Lawoe en Prins Frederik Hendrik
Monsternummer 113
Aankomstplaats Paramaribo
In dienst van Samuels, A.
Voor wie koloniaal gouvernement
Contractcode DD546
Datum begin contract 18-8-1901
Datum einde contract 18-8-1906
Datum cvo 22-1-1924
Gewest Kedoe
Afdeling Magelang
District Balak
Desa / dorp Penabin
Plantage Schoonoord
Datum overlijden 14-12-1960
Schip terugkeer onbekend
Hercontracten 12/5/1928-----12/5/1929 Lust en Rust
Opmerkingen cvo no 120
cvo vernieuwd 17/5/1926
cvo afg 25/5/1929 no 439
Overl distr Sur folio 675
Wie zich verder wilt verdiepen in de diaspora van Javanen te Suriname en hoe deze groep mensen zich een plaats bemachtigde in Suriname, adviseer ik andere lectuur en sites te lezen en of te bezoeken. Daar is genoeg over te vinden.
In eerste instantie - wat betreft deze pagina - ging het mij slechts om het feit, dat contractarbeid slechts een verkapte voortzetting van de slavernij was ten koste van een krachteloze groep mensen, die gedwongen werd om het minst kwade te kiezen van het aanbod van kwade aanbiedingen. Zij zochten destijds slechts een beter leven, net als wij allen nog steeds doen, niet wetende dat het aan hen beloofde betere leven, slechts schijn was.
Mijn respect voor al dezen, want zij klaagden nooit en sloegen zich door het leven heen op een manier waarop menig westers persoon een puntje aan kan zuigen.
Links naar pagina's over de contract arbeid van Javanen te Suriname:
http://www.suriname.nu/301ges/1mkarso01.html
http://www.dbnl.org/tekst/kemp009gesc02_01/kemp009gesc02_01_0027.php
Een contractarbeiders transport per schip:
